Πόσο εύκολα ένας συνηθισμένος, καθημερινός άνθρωπος μπορεί να γίνει βίαιος;

Στο άρθρο επιχειρούμε να ερμηνεύσουμε και όχι να δικαιολογήσουμε ή να νομιμοποιήσουμε την Βία. Το βέβαιο είναι ότι τα οφέλη της Βίας μακράν υπολείπονται της βλάβης που αυτή προκαλεί. Στο άρθρο αυτό δεν διαπραγματευόμαστε το θέμα Βια, όπως αυτή εκδηλώνεται σε μια ψυχοπαθολογική κατάσταση, αλλά θα ασχοληθούμε με την βία των «φυσιολογικών» ανθρώπων, της πλειοψηφίας δηλαδή, η οποία δεν φέρει κάποια γνωστή ψυχοπαθολογία ή κάποια διαταραχή προσωπικότητας.



Τα κύρια είδη της Βίας είναι: σωματική, λεκτική, ψυχολογική και τέλος πολιτική. Μορφές Βίας θεωρούνται επίσης οι: φυσική απομόνωση, απειλές, εκφοβισμοί, εκβιασμοί, εξαναγκασμός, Οικονομική βία-εκμετάλλευση, συμπεριφορές παρενόχλησης, καταστροφή περιουσίας, παραμέληση-στέρηση και άλλες μορφές, που τις συναντούμε στην καθημερινότητα.

Τι είναι αυτό όμως που θα μπορούσε να προκαλέσει συναισθήματα Βίας, σε κάποιον κατά τα άλλα «ήσυχο» άνθρωπο, που δεν είχε δείξει προηγούμενα κανένα σημάδι ότι μπορεί να κρύβει τέτοιου τύπου επιθετικότητα μέσα του. Υπάρχουν οι εξής βασικές προϋποθέσεις που παράγουν βίαιες τάσεις στον άνθρωπο:

- η συσσώρευση του στρες από γεγονότα που δεν μπορεί να διαχειριστεί,

- η αίσθηση της έλλειψης κατανόησης στο προσωπικό του θέμα, που το προκληθέν στρες το «σπρώχνει» σε αυτιστικά επίπεδα με «μοναδικά χαρακτηριστικά» και έτσι καθίσταται το πρόβλημα «μοναδικό» σε σχέση με αυτά των άλλων,

- η ματαίωση των προσδοκιών του και των πλάνων ζωής του,

- η αίσθηση «αδικίας» είτε είναι δικαιολογημένη, είτε όχι,

- η αδυναμία να βρει βιώσιμες διεξόδους και σαν αποτέλεσμα ο άνθρωπος αισθάνεται εγκλωβισμένος, παγιδευμένος,

- η «άμυνα» σε πραγματικούς ή φαντασιωσικούς διώκτες του,

- η αίσθηση προσωπικής αποτυχίας τόσο να αποτρέψει μια κατάσταση, όσο και να βρει λύσεις. Εδώ είναι σημαντική και η πιθανή κατάρρευση ή απαξίωση του υποστηρικτικού οικογενειακού, κοινωνικού ή ιδεολογικού πλαισίου και προτύπων.



Οι επιλογές του ανθρώπου και ανάλογα με την ψυχική συγκρότηση είναι να παραιτηθεί μέσω Κατάθλιψης, ή να αντιδράσει έντονα δια του αντιθέτου στα στρεσογόνα ερεθίσματα. Η τρίτη ευκταία επιλογή (η μετουσίωση του στρες) απαιτεί μεγάλου βαθμού ωριμότητα, που σπάνια χαρακτηρίζει τον σύγχρονο άνθρωπο.

Είναι σημαντικό επίσης να αναγνωρίσουμε ότι ο σημερινός άνθρωπος έχει γαλουχηθεί στην Βία μέσω των ΜΜΕ ή των σύγχρονων μορφών «διασκέδασης», η Βία έχει νομιμοποιηθεί σε κάποιες περιπτώσεις (πόλεμοι στο Ιράκ), ενώ έχει δαιμονοποιηθεί σε άλλες (τρομοκρατία), αλλά όμως είναι πανταχού παρούσα. Η τηλεόραση, τα βιντεοπαιγνίδια των περισσοτέρων ειδών και ευρέως ηλικιακού φάσματος χρηστών, αλλά ακόμα και οι καθημερινές ειδήσεις σε έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, καθώς και στην τηλεόραση και ραδιόφωνο, μας πληροφορούν συνέχεια για την Βία και έτσι, χωρίς φυσικά ευθέως να την νομιμοποιούν, μας καθιστούν απαθείς συμμετόχους σε αυτήν και σιγά-σιγά μας εθίζουν στην ύπαρξη της.

Η έλλειψη ουσιαστικής Παιδείας και συγκρότησης της προσωπικότητας, δεν ολοκληρώνουν την ωρίμανση του ενήλικα, που λειτουργώντας αποκλειστικά ανταγωνιστικά (το πρότυπο της σημερινής Κοινωνίας), καταλήγει να μην μπορεί να μετουσιώσει την αρνητική του ενέργεια και την διοχετεύει τελικώς σε Βία, ειδικά όταν αισθάνεται ο ίδιος θύμα μιας Βίας που νιώθει να του εξασκείται (σε πραγματικό ή φαντασιωσικό επίπεδο). Η ακραία μορφή Βίας είναι η ανθρωποκτονία και η αυτοκτονία.



Με δεδομένο λοιπόν ότι η χαρακτηριολογική εξέλιξη του ανθρώπου σπάνια τον οδηγεί σε ωρίμανση, μέσω υιοθέτησης ώριμων μηχανισμών άμυνας στο στρες (η λεγόμενη «μετουσίωση»), επικρατούν άλλοι ανώριμοι μηχανισμοί, που αρκετοί από αυτούς καταλήγουν σε βίαιη εκφόρτιση συναισθημάτων. Στην καλύτερη περίπτωση θα βιώσει μια ψυχολογική κατάρρευση (σωματοποίηση, αντιδραστική κατάθλιψη, ψυχαναγκασμούς) και στην χειρότερη θα ενεργοποιήσει παλινδρομώντας, τα πλέον ανώριμα χαρακτηριστικά του (μεταξύ αυτών και της παράνοιας), που ενδεχομένως θα τον οδηγήσουν σε βίαιες ή ακραίες εκδηλώσεις.

Λύσεις: Όλα ξεκινούν από την Παιδεία (για να μάθει το παιδί εκτός από γράμματα και τρόπους διαχείρισης της ματαίωσης των επιθυμιών του, αλλά και νηφάλιας αντιμετώπισης των στρεσογόνων και ψυχοπιεστικών παραγόντων) και επεκτείνονται στον αυξημένο βαθμό συμμετοχικότητας στις εξελίξεις. Όταν λοιπόν σήμερα ο Πολίτης νιώθει ότι αγνοείται επιδεικτικά η άποψη του, το πρόβλημα του, οι θέσεις του και έχει προδοθεί η εμπιστοσύνη του (μέσω της ασυνέπειας των πολιτικών), τότε, και ανάλογα με τον βαθμό ωρίμανσης του, ενδεχομένως θα βιώσει έντονη οργή, άρση αναστολών, «εσωτερική νομιμοποίηση» των βίαιων συναισθημάτων του και τέλος θα μπορούσε όλο αυτό να του οπλίσει το χέρι.

Με τα ανωτέρω επιχειρούμε να ερμηνεύσουμε και όχι να δικαιολογήσουμε ή να νομιμοποιήσουμε την Βία. Το βέβαιο είναι ότι τα οφέλη της Βίας μακράν υπολείπονται της βλάβης που αυτή προκαλεί.


Του Εμμανουήλ Πολυζόπουλου Ψυχιάτρου- Ψυχοθεραπευτή



Εμμανουήλ Πολυζόπουλος

Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής

mail: polem@otenet.gr

www.psychomed.gr

http://www.invitromagazine.gr/2014/09/04/poso-efkola-enas-sinithismenos-kathimerinos-anthropos-bori-na-gini-vieos/